ABD ve Japonya’nın Çin’e yönelik çip kısıtlama planı neyi amaçlıyor?

ABD ve Japonya, Çin’e çip teknolojisi ihracatını kısıtlamaya yönelik çok önemli bir mutabakatta son evreye geldi. Lakin Japon şirketleri, bu ihracat kısıtlamalarının akabinde Çin’den gelebilecek mümkün misilleme tehditlerinden telaş duyuyor. Pekala Çin’in çip üretimindeki pazar hissesi nedir? Mutabakatın ana amaçları nelerdir? Çin’in ABD ve Japonya’nın çip sanayisi üzerindeki ihracat denetimlerine karşı mümkün misilleme stratejileri nelerdir? Çin’in çip üretimindeki stratejik maksatları nelerdir ve bu amaçlara ulaşmak için hangi siyasetleri uygulamaktadır? Çin’in uzun vadeli çip üretim stratejisi hakkında neler söylenebilir? Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi‘nden (TASAM) Prof. Dr. Sedat Aybar hususa ilişkin düşüncelerini Sputnik’e özel anlattı.

‘Çin, çip kullanan sanayilerde üretimde dışarıya bağımlılığını azaltmayı düşünmekte’

Prof. Dr. Sedat Aybar Çin’in küresel çip sanayisindeki rolünü ülkenin çip kullanan sanayilerde üretimde dışarıya bağımlılığını azaltmayı düşündüğünü ifade ederek şunları kaydetti; “Çin’in çip sektöründeki global hissesi bilhassa yakın vakitte bir oldukça yükseldi. 2010’da global çip pazarının yüzde 3’üne hükmeden Çin, 2022 itibarıyla hissesini yüzde 5’e çıkarttı. Çip kullanan sanayilerin ve ürünlerin Çin’in üretiminin temelindeki yaygınlığı göz önünde bulundurulduğunda bu oranın çok fazla olmadığı görülür. Bu gerçekliğin su yüzüne çıkarttığı ise Çin’in eserlerinde kullandığı çiplerin ithalat bağımlılığının yüksek olduğudur. Bu yüzden Çin 2020 yılında 10 milyar dolar olan çip üretim kapasitesini artırarak 2025 yılı itibariyle 100 milyar dolara çıkartmayı hedeflemektedir. Böylelikle çip kullanan sanayilerde ve ürünlerin üretiminde ithalat bağımlılığını, dışarıya bağımlılığını azaltmayı düşünmektedir. Çin ithalat bağımlılığını azaltırken, buna benzer önemli bir atılım yaparak global çip tedarik zincirinde de çok önemli bir oyuncu olmayı, bilhassa kendi bölgesindeki Tayvan ve Güney Kore ile rekabet etmeyi arzulamaktadır.”

‘Çin, Batı’nın tartışmasız üstün olduğu bilimsel alanı ele geçirmek için bir dizi siyaset uygulamakta’

Aybar, Çin hükümetinin çip sanayisine yaptığı teşviklerden bahsederken “Çin, Batı’nın tartışmasız üstün olduğu bilimsel alanı ele geçirmek için bir dizi siyaset uygulamakta” cümlesini kuruyor mevzuya ilişkin fikirlerini şu sözlerle tamamlıyor:

‘Çin’in asıl problemi çok büyük bir ekonomiyi devirmeden yönetim edebilmektir’

Prof. Dr. Sedat Aybar, Çin’in uzun vadeli stratejilerini “2025 yılına kadar yarı iletkenlerin yüzde 70’inin yerli üretimle karşılamayı hedeflemektedir“ cümlesiyle belirtti ve “Çin’in çip üretiminde bu kadar artışa yönelik iştahını besleyen en çok önemli stratejik amacı üretimindeki dış bağımlılığı azaltmak ve böylelikle uluslararası rekabette maliyet üstünlüğünü devam ettirebilmektir. Bilhassa yurtiçinde artan fiyatlar yüzünden teknolojik katma kıymeti yüksek ürünlere yönelmesinin gerisinde kendi iktisadi iç ve dış istikrarlarını sürdürülebilir kılma uğraşı bulunmaktadır. Bugüne kadar fazla veren iktisadının içeride artan toplam tüketim gerçekliği yüzünden açık veren iktisada evrilmesini engelleme dileğinin bir kesimidir. Çip üretimini teşvik yöneliminin en önemli sebebi olarak iç ve dış istikrarları uyumlulaştırma iktisadi siyaseti paketinin daha küçük bir modülü olarak görülmelidir. Bu tespit Batı’da çok fazla vurgulanan ve global güç kaldıracı elde etmeye yönelik çalışmaları vurgulayan açıklamalardan farklıdır. Çin’in asıl sorunu çok büyük bir nüfusa sahip, çok büyük bir ekonomiyi devirmeden yönetim edebilmektir. Bunun dışında global güç projeksiyonları uluslararası ilişkileri ilgilendiren senaryolar içinde olası açıklanabilir. Tüm bu senaryolar kurgulanırken Çin’in çip üretiminde yerli şirketleri desteklenmesi, teknoloji transferinin teşvik edilmesi ve bilhassa de uluslararası işbirlikleri kurulması benzeri siyasetler izlediği unutulmamalıdır“ dedi.

‘ABD ve Japonya’nın Çin ihracatını kısıtlama mutabakatı Çin’in çip sanayisinde daralmaya neden olur’

Aybar, ABD ve Japonya, Çin’e çip teknolojisi ihracatını kısıtlamaya yönelik mutabakatın yürürlüğe gelirse Çin çip sanayisinde çok önemli bir daralmaya neden olacağını belirtirken şunları kaydetti:

‘ABD, anlaşma tamamlanırsa Çin’in çip sanayisinde yüzde 30’a kadar daralmaya yol açabileceğini öngörüyor’

Prof. Dr. Sedat Aybar ABD’nin planladığı yeni ihracat denetimlerinin ana hedefini Çin’in çip sanayisinde daralmaya yol açmak olduğunu belirtti ve hususa ilişkin şunları aktardı:

“ABD, yaptırımların ve ticari denetimlerin Çin’in çip sanayisinde yüzde 30’a kadar daralmaya yol açabileceğini öngörmekte ve bu avantajını yitirmek istememektedir. Bu nedenle müttefikleri olan Güney Kore, Tayvan ve Japonya benzeri ülkelerin de kendisi ile iş birliği içinde hareket edip yüksek teknolojiye sahip yarı iletkenlerin ihracatını kısıtlamalarını istemektedir. Bu durumdan olumsuz etkilenme mümkünlüğü yüksek olan bu ülke şirketlerinin rekabet gücünü devam ettirmeye yardımcı olmak için ABD, finansal ve Ar-Ge dayanağı sağlamaktadır. Buna benzer takviyeler sonucunda global çip tedarik mühletleri yüzde 20-30 oranında artabileceği öngörülmektedir. Böylece, çip sanayisinde daha fazla bölgesel ayrışma yaşanması ve bağımsız yarı iletken pazarlarının oluşması beklenmelidir.”