Güney Çin Denizi’nde gerilim dinmiyor: Çin ve Filipinler’e ait gemi çarpıştı

Çin kıyı güvenliğine ait 8 geminin Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflı sularda Filipinler’e ait gemiye çarparak taciz ettiğini duyuran Filipinler Haber Ajansına (PNA) göre, Batı Filipin Denizi Ulusal Görev Gücünden (NTF-WPS) yapılan açıklamada, Balıkçılık ve Su Kaynakları Ofisi’ne (BFAR) ait geminin, Filipinli balıkçılara mazot, besin ve tıbbi materyal ikmali için insani yardım vazifesinde olduğu sırada Çinli gemilerin tacizine uğradığı belirtildi.

Açıklamada, Çin kıyı güvenliğine ait 8 geminin, BFAR’a ait gemiye Escoda Sığı yakınlarında çarptığı ve tazyikli su sıkarak motorunun arızalanmasına neden olduğu kaydedildi.

Profesyonel olmayan, agresif ve yasa dışı aksiyonların Filipinli mürettebatın ve hizmet etmeleri gereken balıkçıların güvenliği açısından önemli riskler oluşturduğunun altı çizilen açıklamada, “Bu provokatif hareketlere karşın BFAR gemisindeki mürettebat yüksek moralini korumuş, güvende ve zarar görmeden kalmıştır” ifadesi kullanıldı.

Açıklamada, Çin’e bölgesel barış ve güvenliği istikrarsızlaştıran provokatif eylemleri durdurma daveti yapıldı.

Son haftalarda iki ülke arasında ihtilaflı sularda artan tansiyon göze çarpıyor.

19 Ağustos’ta Güney Çin Denizi’nin doğusundaki Scarborough Sığı’nda uçan Filipinler’e ait “Cessna 208B Grand Caravan” tipi uçağa Çin ordusuna ait savaş jeti tehlikeli şekilde yanaşmış ve işaret fişeği atmıştı.

Benzer durum, 22 Ağustos’ta Çin’in denetimindeki Subi Resifi yakınlarında da yaşanmıştı.

Yakın vakitte Filipinler ile yaşanan benzer gemi kazasında Çin’i suçlayan açıklamaları sonrası Washington’a sert tepki veren Pekin, ABD’nin Güney Çin Denizi’ndeki uyuşmazlığın tarafı olmadığını hatırlatmıştı.

Güney Çin Denizi anlaşmazlığı

Güney Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazandığı İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana bölge ülkeleri arasında egemenlik ihtilaflarının odağında yer alıyor.

Çin, ilk defa 1947’de yayımladığı haritayla Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’i üzerinde egemenlik iddiasında bulunurken yer altı kaynakları açısından güçlü bölgede Filipinler’in yanı sıra Vietnam, Brunei ve Malezya da hak iddia ediyor.

Çin’in bölgedeki ihtilaflı adalarda üsler inşa etmesine, askeri ögelerin yanı sıra sivil gemi filolarıyla varlık göstermesine bölge ülkelerinin yanı sıra ABD de karşı çıkıyor.

Lahey’deki Daimi Tahkim Mahkemesi, 2016’da Filipinler’in müracaatıyla verdiği kararda Çin’in, Güney Çin Denizi’nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti.

Filipinler’in ABD’ye yaklaşması

Manila idaresinin, bu tansiyonlar arasında, Çin donanması ve kıyı güvenliğinin görece üstünlüğünü göz önünde bulundurarak, savunma konusunda ABD ile işbirliğini geliştirdiği gözleniyor.

Filipinler, Şubat 2023’te, ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in ülkeyi ziyareti sırasında, iki ülke arasındaki Genişletilmiş Savunma İşbirliği Muahedesi (EDCA) kapsamında ABD ordusunun 4 askeri üsse daha erişimine izin verileceğini duyurmuştu.

2014 tarihli anlaşma kapsamında Filipinler’de halihazırda 5 askeri üsse erişimi bulunan ABD, Güney Çin Denizi’ne hakim pozisyondaki Luzon Adası ve Çin ile egemenlik ihtilafındaki Tayvan’a yakın kuzeybatı bölgelerine asker konuşlandırma imkanı edinmişti.

Filipinler Savunma Bakanı Gilberto Teodoro, 6 Şubat’ta, ülkenin kuzeyinde, Tayvan’ın 200 kilometre aradaki Batanes Takımadaları’nı ziyaretinde, buradaki “askeri varlığın artırılması ve tahkimatın güçlendirilmesi” talimatı verdi.

Çin, Filipinler’in kararına “Tayvan problemiyle ilgili ateşle oynamaması” yönünde tavsiyede bulunarak tepki gösterdi.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, “Tayvan sorunu, Çin’in temel çıkarıdır ve aşılmaması gereken kırmızı çizgisidir. Filipinler’deki ilgili taraflar, öbürleri tarafından manipüle edilmekten ve kendilerine zarar vermekten kaçınmalıdır” tabirlerini kullandı.