Kadınlar için çözümler var, erkekler için yok mu? En güvenilir doğum kontrol yöntemlerini uzman isim tek tek açıkladı

Günümüzde bayanlara göre erkekler için onaylanmış tıbbi doğum denetim yöntemleri epeyce sınırlı. Bu sebeple başlayan tartışmaların da arkası gerisi kesilmiyor. Örneğin Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de erkeklerin doğum denetimine katılımı son on yılda yalnızca yüzde 4 oranında artış gösterirken bu sayı dünya genelinde ise ortalama yüzde 25 civarında seyrediyor.

Bilim insanları erkekler için yeni sistemler geliştirmeye çalışsa da hormonal yan etkiler benzeri pürüzlerle karşılaşıyor. Mevcut metotların etkinlik oranları ise usule göre farklılık gösteriyor. Velhasıl, erkekler için emniyetli ve geri dönüşlü bir doğum denetim formülü konusunda önemli bir boşluk bulunuyor.

Kadınlara yönelik doğum denetim teknikleri neden daha fazla?

20. yüzyıl boyunca bu sistemlerin ötesinde erkekler için yeni bir doğum denetim aracı piyasaya çıkmadı​. Buna rağmen bayanlar için doğum denetim hapı, rahim içi araç (spiral) ve iğne benzeri birçok formül geliştirildi ve yaygınlaştı. Bayanlar için doğum denetim seçenekleri arasında hormonal haplar, enjeksiyonlar, implantlar, rahim içi araçlar, diyafram, spermisitler ve tüp ligasyonu benzeri çok sayıda formül bulunuyor.

Erkek doğum denetim araştırmalarında yaşanan zorluklar

Bilim insanları yıllardır erkekler için hormonal doğum denetim hapları geliştirmeye çalışıyor, lakin yan tesirler ve etkinlik sıkıntıları nedeniyle bu çalışmalar hala klinik etaplarda. Uzmanlar, erkek doğum denetiminde yeni sistemlerin yok denecek kadar az olmasının birden çok sebebi olduğunu belirtiyor. Bunların başında, uzun yıllar boyunca ilaç şirketlerinin bu alana kâfi yatırım yapmaması geliyor​. Uzmanlara göre firmalar, erkeklere yönelik bir doğum denetim eserinin kâr getirmeyebileceği ve muhtemel yan etkiler nedeniyle riskli olabileceğini düşünerek araştırmalara uzaklıklı durdu. Bu durum, yeni prosedür geliştirme eforlarını yavaşlattı.

Bir diğer yaygın kanı da, erkeklerin bu türlü bir hap ya da metot kullanmak istemeyeceği tarafındaydı. Lakin yapılan anketler bunun aksini gösteriyor. Örneğin, 2018’de İngiltere’de 1.600 erkekle yapılan bir ankete göre iştirakçilerin yüzde 79’u doğum denetiminin ortak bir sorumluluk olması gerektiğini ifade etti​. Birçok erkek, emniyetli bir erkek doğum denetim hapı çıkması halinde bunu kullanmaya istekli olacağını belirtiyor. Bu alandaki araştırmacılar da, erkeklere bayanların sahip olduğu benzeri geniş bir doğum denetim yelpazesi sunulmasının ehemmiyetine dikkat çekiyor. Aksi halde erkeklerin sınırlı seçenekleri yüzünden önemli bir potansiyel kullanıcı kitlesinin ihtiyacı karşılanmamış kalıyor​.

Neden erkekler için daha fazla doğum denetim usulü yok?

Erkek doğum denetimi alanındaki araştırmalar, bu ihtiyacı karşılamak için çalışırken önemli bilimsel ve klinik pürüzlerle de boğuşuyor. Bilhassa hormonal yöntemler, erkeklerde istenen etkiyi oluştururken her zamanistenmeyen yan etkiler de doğuruyor​.

Sperm üretimini durdurmak için hormonları baskılamak, erkeklik hormonu testosteron düzeyinin de düşmesine sebep oluyor; bu da düşük libido, akne ve ruh hali değişimleri benzeri yan tesirlerle sonuçlanabiliyor.

Yeni prosedürler üzerinde çalışılıyor

Bu zorluklara çarpıcı bir örnek, 2016 yılında gerçekleştirilen kapsamlı bir klinik deney oldu. 350 erkeğin katıldığı bu araştırmada, testosteron ve progesteron hormonlarından oluşan bir iğne ile hamileliklerin yüzde 96 oranında önüne geçildiği raporlandı. Bu muvaffakiyet oranı, erkek prezervatifinin üzerinde ve bayan hapına yakın bir tesir demek. Lakin deneme sürecinde birtakım iştirakçilerde depresyon, akne ve cinsel istekte azalma benzeri yan tesirler görülmeye başlanınca çalışma planlanandan önce sonlandırıldı​. Halbuki iştirakçilerin yüzde 75’i bu iğneyi kullanmaya devam etmek istediğini belirtmişti​.

Yine de bilim dünyası pes etmiş değil. Son yıllarda, hormonal dengeyi daha hassas ayarlayan yahut hormon kullanmadan tesir gösteren yeni teknikler üzerinde çalışılıyor. Örneğin, erkeklere yönelik günlük uygulanan bir hormonal jel ile yapılan denemelerde, hiç hamilelik olayı yaşanmadığı ve deneklerin sperm sayılarının sağlam biçimde baskılandığı bildirildi​. Ayrıyeten, günde bir sefer alınan yeni bir hap prototipi, küçük ölçekli bir çalışmada sperm üretimini bariz ölçüde azaltırken yalnızca hafif yan tesirlere yol açtı. Lakin uzmanlar, bütün güvenlik ve etkinlik basamaklarının tamamlanıp ilk erkek hapının kullanıma girmesinin en az bir on yıl daha alabileceğini belirtiyor.

Mevcut erkek doğum denetim sistemleri neler?

Üroloji Hekimi Prof. Dr. Ömer Faruk Karataş, erkeklerde uygulanan dört temel doğum denetim yöntemi olduğunu belirtti. Prof. Dr. Karataş, toplumda en yaygın olarak bilinen ve uygulanan tekniğin “geri çekilme” olduğunu ifade ederken, bu metodun gereğince muteber olmadığına dikkat çekti.

“Erkeklerde doğum denetim sistemi olarak en kolay, en kolay, çoğunlukla çiftlerin yaptığı sistem olan geri çekilme yöntemidir” diyen Prof. Dr. Karataş, “Ancak bu prosedür çok korunaklı değil, çok sağlam bir yol değil. Boşalma öncesi gelen sıvı içerisinde spermler bulunabiliyor, bundan ötürü gebelik riski çoğu zaman mevcut” ifadelerini kullandı.

Geri çekilme sisteminin dezavantajları

Prof. Dr. Karataş, geri çekilme formülünün yalnızca gebelik riski taşımakla kalmadığını, aynı vakitte cinsel münasebetten alınan hazzı da azalttığını vurguladı. “Tam orgazm anında dışarı çıkıp boşalma olduğu için cinsellikten alınan hazzı ve keyfi bariz derecede azaltıyor. Hem erkek hem de bayan açısından seksten alınan hazzı azaltmış oluyor” dedi.

Prezervatif kullanımı ve etkinliği

İkinci doğum denetim yöntemi olarak prezervatiften söz eden Prof. Dr. Karataş, bu yolun mekanik bir bariyer oluşturarak gebeliği önlediğini anlattı. “Lateksten yahut kauçuktan yapılan özel materyaller ile penis ereksiyon halindeyken yerleştiriliyor ve gebeliğe pürüz oluyor” diye açıkladı.

Prof. Dr. Karataş, prezervatifin avantajlarını şöyle sıraladı:

Ancak dezavantajı olarak, “Lokal bir bariyer tesiri oluşturduğu için haz azaltıcı tesiri var, bu nedenle pek çok çift prezervatif kullanmak istemiyor” dedi.

Erkekler için hormonal formüller neden yaygın değil?

Üçüncü doğum denetim yöntemi olarak hormonal ilaçlara değinen Prof. Dr. Karataş, “Geçmişte, motamot bayanlardaki doğum denetim hapları benzeri birtakım hormonal ilaçlar, hap ya da iğne formlarında denendi. Fakat yan tesirleri açısından bakıldığında çok önemli olumsuz tesirleri olduğu için daha sonra terk edildi” açıklamasında bulundu.

Prof. Dr. Karataş, “Bugün için, tıpkı bayanlarda kullanılan doğum denetim hapları benzeri erkeklerde rutinde herkese rahatlıkla önerebileceğimiz bir doğum denetim hapı yahut iğnesi mevcut değil. Bu seçenek şu an için faal değil” dedi.

Vazektomi: Klinik uygulamada önerilen yöntem

Dördüncü ve klinik uygulamada en çok önerdikleri metodun vazektomi olduğunu belirten Prof. Dr. Karataş, “Kadınlardaki tüplerin bağlanması ameliyatının (tüp ligasyonu) bir benzerinin erkekte uygulanmış olması” şeklinde tanımladı.

Prof. Dr. Karataş, vazektominin avantajlarını şöyle sıraladı: “Kısa sürede tesir ediyor. İşlem çok kolay, büyük ameliyatlar benzeri ağrılı, sancılı, sorunlu bir ameliyat değil. Çiftler daha sonradan vazgeçtiklerinde geri döndürülebilir bir özelliğe sahip.”

Vazektomi bayan sterilizasyonuna göre daha kolay

Prof. Dr. Karataş, vazektomi ameliyatının bayanlardaki tüp ligasyonu sürecinden daha kolay olduğunu vurguladı:

Ameliyatın pratik avantajlarına da değinen Prof. Dr. Karataş, “Hasta aynı gün, iki saat sonra hastaneden ayrılıyor. Ağrı, sancı, sıkıntı çoğunlukla olmuyor ve hastalar günlük ömrüne sonraki gün dönebiliyor. Hem hastanede kalma mühleti çok kısa hem de faal iş hayatına başlama mühleti çok daha erken” dedi.

Prof. Dr. Karataş, sözlerini şöyle tamamladı:

Sayılarla: Ne kadar korunuyorsunuz?

Kondom, süreksiz ve tek kullanımlık bir bariyer prosedürü olarak yüzde 98’e varan teorik müdafaa sağlarken, pratikte yanlış kullanım nedeniyle bu oran yüzde 85’e düşüyor. Vazektomi ise kalıcı bir sterilizasyon tekniği olarak yüzde 99’un üzerinde tesirli.

Mevcut doğum denetim sistemlerinin gebelikten müdafaadaki muvaffakiyet oranları metoda göre önemli farklılık gösteriyor: