‘Lübnan’da hükümet ABD baskısıyla kuruldu’

“Seçimler Mayıs 2021’de yapılmıştı. Neredeyse 3 yıldır Lübnan’da hükümet yoktu. Hep süreksiz hükümet, süreksiz başbakan vardı. Seçimlerden önce Necip Mikati süreksiz kabineyi yönetiyordu. Yeni Cumhurbaşkanı seçildiğinde biz seninle konuşmuştuk; Nevaf Selam’dan bahsetmiştim, zati çabucak o akşam Selam seçildi. O da neredeyse 1 aydır uğraşıyordu, Lübnan’daki değişik siyasi hareketlerle müzakerelere devam ediyordu. Ama bir türlü mutabakata varılamıyordu. Trump’ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Yardımcısı Morgan Ortagus’ın ilk yurt dışı gezisi Beyrut’a oldu. O geldikten sonra sonraki gün çabucak bir şekilde hükümet kuruldu.

Aslında bu yeni kurulan evvelki hükümetlere göre çok farklı, bunun altını çizmekte yarar var. Bu aslında Lübnan içerisindeki uzlaşmadan değil, daha çok uluslararası baskıdan, daha da öteye gidersek Amerika Birleşik Devletleri’nin baskısından sonra kuruldu.

Çünkü Lübnan’da savaş öncesinde de 2019’dan beri devam eden bir ekonomik kriz vardı. Lübnan lirası devalüasyona uğradı, insanlar işsiz kaldı, Lübnan dış borçlarını ödeyemedi. Büyük bir ekonomik kriz vardı. Üzerine bir de savaşla gelen yıkım oldu, her yer bombalandı. Bundan Ötürü gelecek uluslararası nakde, yardıma çok ihtiyacı var Lübnan’ın. Bu hükümetin kurulması da o yardımın gelmesinin kurallarından biriydi. Tabii tek kaide değil. Hükümetin önünde bir sürü mani var. Ekonomik, siyasi ıslahatların gerçekleştirmesini bekliyorlar ki uluslararası yardım gelmeye devam etsin. İşi zor, ama bir umut da var.”

“Hizbullah hala hükümette var ama eskisi benzeri güçlü değil. Zira daha evvelki idarelerde Şii hareketler olan Hizbullah ve müttefiki Emel, evvelki hükümetlerde blokaj çemberine sahiptiler. Yani veto yetkisine sahiptiler. 5 tane Şii bakanlık vardı. Bakanlıklar hep Şiilere verildiği için 5’li Şii Bakanlığı diye adı öyle kaldı ve kimin bakan olacağını Nebih Beri belirliyordu. Herhangi bir uyuşmazlık olduğunda ‘Biz çekileceğiz, bakanlarımızı istifa ettireceğiz ve hükümet düşecek’ diye tehdit ediyorlardı. Böylece istemedikleri kanunları geçirmiyor ve çok rahat olarak sabote edebiliyorlardı.

Artık bunu yapamayacaklar. Zira Nebih Beri‘nin tek tek bakanları seçmesine izin verilmedi. Ama şöyle bir şey var; Nebih Beri finans bakanlığının Emel’e verilmesi için çok baskı yapıyordu. Zira 2014’ten beri finans bakanlığı Emel Hareketi’nde. Finans Bakanlığı yeniden bir Şii’ye verildi ama Nebih Beri’nin seçtiği bir Şii’ye değil. Yeni bakan da ilk açıklamasında ‘Veto hakkımı kullanmayacağım’ dedi. Muhtemelen onu bu koşulla getirdiler. Böylece her iki taraf da tam istediğini alamadı ama bir orta yol bulundu gibi.

Ama şimdi Hizbullah da Emel de aslında hayli zayıfladı. Hükümette yer alsalar da veto yetkileri gittiği ve istedikleri bakanları seçemedikleri için eski güçlerine sahip değiller. Ama Amerika’nın ‘Hizbullah kesinlikle idarede bulunmamalı’ şeklinde dikte ettiği benzeri de olmadı, ona karşın Hizbullah kabinede yer almayı başardı. Biraz da sürpriz oldu. Zira 3.5 haftadır süren görüşmeler çıkmaza girmişti. Ortagus’un gelişi ve uluslararası baskıyla hükümet kuruldu. Şu Anda herkes önüne bakmak istiyor. Bundan sonra Lübnan’da en kıymetlisi ekonomik ıslahatların geçirilmesi ve uygulanması.”

“Ateşkes uzatılmıştı. Olağanda Ocak’ta bitecekti, 18 Şubat’a uzatmışlardı. Hatta 16 Şubat’ta Hizbullah Eski Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın cenaze merasimi planlanmıştı. Bu ateşkes müddeti değişince onun tarihi de değişti, o da 23 Şubat Pazar günü için planlanıyor.

Ateşkesin uzamasını kimse istemiyor. Hatta Ortagus da ‘Uzamayacak, biz de uzamamasını istiyoruz’ dedi. Joseph Aoun da devamlı bu mevzuda vurgu yapıyor; ‘Ateşkes bitiminde bütün İsrail askerleri Lübnan topraklarını terk etmesi gerekiyor’ diyor. Esasen eski Genel Kurmay Başkanı orduyu çok iyi biliyor, deneyimli bir komutan. ‘İsrail ordusu çekilmediği için Güneye giremiyoruz’ diye vurguluyor. BM’nin 1701 sayılı kararını artık herkes duydu. 2006 yılından bugüne iki tane savaş bitirdi bu karar. Joseph Aun 1701 sayılı kararın da uygulanacağına dair garanti verdi, zati Hizbullah da buna onay vermişti.”

“Şu anda İsrail Güney Lübnan’da Hizbullah’ın geride bıraktığı silahları, ekipmanları, tünelleri yok etmeye çalışıyor. Aynı tünellerden Lübnan-Suriye sınırında da var. Bilhassa çatışmaların olduğu yerlerde de tüneller var. Hatta İsrail ateşkesi delerek Bekaa’daki birtakım tünellerin girişlerini hava bombardımanı ile yok etmişti. Şu Anda de Suriye’de artık Esad düştü, yeni bir yönetim var ve artık Hizbullah istediği benzeri Tahran’dan Beyrut’a o lojistik koridoru kullanamıyor. Ama hala Suriye-Lübnan arasında kimi alışverişler oluyordu. Kimileri uyuşturucu kaçakçılığı olduğunu, kimileri silah kaçakçılığı olduğunu söylüyor. Ve Şam ‘Orada Hizbullah ögeleri var ve Suriye’deki eski rejimden kaçanların ve Suriye’de arananların kimileri Lübnan’a kaçtı. O yüzden biz oralara geliyoruz’ diye bir açıklama yaptı.

Sınırda da bir belirsizlik var, kesin bir sınır hattı yok aslında. Ama bu bölge uzun müddettir burada yaşayan aşiretlerin denetimi altında. Hatta aşiretler Suriye ordusu ile resmen çatışmaya girdiler, füze fırlatarak bir tankı yok ettiler. Yani Lübnan ordusundan fazla artık ‘Burası bizimdir, burayı koruyacağız’ diyorlar.

İki taraftan da bir sürü rehineler alındı. Lübnanlı aşiretler kimi HTŞ askerlerini rehin aldı. HTŞ de bayan ve çocuklar dahil 20’ye yakın kişiyi esir aldı. Sonra takas yaptılar. Bu Ortadoğu’da çok sık olan bir şey aslında.”

“Yeni Cumhurbaşkanı Joseph Aoun ile Ahmed El Şara iki sefer telefonda konuştular. Bu ilk değil. Daha önce de HTŞ Şam’a geldiğinde orada çatışmalar olmuştu ve Joseph Aoun ve Ahmed El Şara telefonda görüşmüştü. ‘İki taraf da sınır güvenliğine ehemmiyet verecek’ diye bir açıklamada bulunmuşlardı. Yeniden telefonda görüşüp ‘Durumu denetim altına alacağız. Sivillere yönelik taarruzlar kabul edilemez’ vs. benzeri bir açıklama yaptılar.

Şu anda Lübnan ordusunun bir ‘vur’ buyruğu var. Şayet Suriye ordusu Lübnan topraklarına saldırırsa Lübnan ordusu da vurabilecek. Ama aşiretler aslında ‘Lübnan ordusu gelmese de bizim öteki seçeneğimiz yok, kendimizi koruyacağız’ dediler. Sonra öbür yerlerdeki aşiretler ‘Onları destekliyoruz. Gerekirse biz de gelir, savaşırız’ dediler.

Orada aslında hala etnik hesaplaşmalar devam ediyor. Hem yerel aşiretler ile ilgili hem de Hizbullah ve yeni HTŞ’nin alıp veremedikleri var. Bundan Ötürü Lübnan ordusu ‘vur’ buyruğu olsa bile biraz çekinebilir. Ama kesin bir sınır olmadığı için neresi kimin toprağı benzeri bir belirsizlik de var.

Lübnan ile HTŞ arasında bir çatışmaya ABD izin vermez. ABD şimdi her iki tarafı da destekliyor, onların birbirlerine girmesi çok işine gelmez. Ama ufak çaplı şeylere tahammül edebilecek durumda.”

“Amerika’nın dış siyasetteki bir taktiği var; bir şeyi sonuna kadar itiyor ve tepki görmek istiyor. Karşısındaki tepki vermezse yapacağını yapıyor. Trump çok daha yiğit gerçekleştiriyor. Karşısındaki göz kırparsa ‘tamam bu dediğimi yapacağım’ ama biraz direnirse o zaman geri çekiliyorlar. Bunu bizim Güney hudutlarımızda SDG ile de görebiliyoruz.

Körfez ülkeleri Suudilerin müsaadeden gidiyor. Suudiler şöyle ‘yap’ diyor, yapıyor, ‘yapma’ diyor, yapmıyor. Kendi özgür iradeleri çok yok. Onlar da aslında bu projenin bir kesimi. 2019’da Lübnan’da ekonomik kriz başladı. Nedenlerinden biri de Suudi Arabistan’ın Lübnan’a ambargosuydu. Hatta vatandaşlarının Beyrut’a gelmesini engelledi, ticaret durdu. Körfez ülkelerine de ‘Lübnan ile ticareti durdurun’ baskısı yaptı. Bu yaptırımlar Lübnan’ı çok etkiledi. Zira Lübnan’ın ekonomisi bankacılık ve turizm üzerine dayalı. Bu ekonomik olarak çöküşü başlattı. Hizbullah’ın çöküşünde de, yalnızca İsrail ve ABD’nin verdiği askeri zarar değil ekonomik kriz de tesirli. İnsanlar aç kaldılar, mecbur kaldılar ve bazıları iş birliği yaptı. Sonunda bu gördüğünüz duruma geldik.”

“Suudiler Amerika’yı destekleyeceklerdir. Ortadoğu’da konuşulan artık Gazze’yi alacakları, Gazzelileri Ürdün’e sürecekleri… Trump bu açıklamayı yaptığında ‘4 hafta sonra da Batı Şeria ile ilgili kararımızı açıklayacağız’ dedi. Oradaki insanların geleceğine neden Trump karar veriyor? Hepsini Ürdün’e götürüp, Ürdün’ü tasfiye edip orayı artık yeni bir Filistin yapacak. Böylece Filistinlilerin bir devleti olmuş olacak. İsrail de onların topraklarını ilhak etmiş olacak, iki başka devlet olarak iç içe yaşamamış olacaklar, yalnızca yan yana olacaklar. Ortadoğu’da uzun devirde bu türlü konuşuluyor.

Aksa Tufanı Operasyonu’ndan sonra yayınlara çıktığımda, ‘İsrail Gazze’ye girecek’ dediğimde bana karşı çıkıyorlardı, ‘İsrail Gazze’ye kara harekâtı yapmaz. Zira çok kayıp verir’ diyorlardı. Ben de ‘Gazze’nin içinden geçecek’ diye söylemiştim. Çok da tepki almıştım, ben olaya yalnızca pragmatik olarak bakmıştım. Keşke hiç olmasaydı ama bunu yapıyorlar. Bu da şu anda bize olamayacak bir şey benzeri geliyor, ama 2 sene önce de ne Hizbullah’ın ne Hamas’ın ne 13 yıl iç savaşa dayanan Suriye’nin bu hale geleceği hiç aklımıza gelmezdi.

Bölgede istikrarlar değişiyor. Netanyahu ‘Haritalar değişecek’ demişti, değişiyor. Ürdün yahut yeni Filistin tahminen de bunun bir modülü. Biz yalnızca izliyoruz. Ortadoğu’da her an her şey olabilir. Eski dostlar düşman olur, eski düşmanlar müttefik olur…”

“Lübnan ordusunun işi de çok zor. Yurt dışından yardım gelse de hepsi ‘Şunu yapmazsan parayı keseriz’ tehdidine bağlı. Çok zor bir durum. Hem Güneyde denetimi eline alıyor hem yeni bir rejim var. Evvelce daha müttefik olduğu bir rejimdi, şu anda değişti, sınırda hengameler var. Kuzey’de şimdilik bir şey yok ama orada da başlayabilir. Her an patlamaya hazır bir bomba benzeri duruyor.

Ama şimdi Lübnan’da Amerika’nın, Suudilerin direkt desteklediği bir hükümet olduğu için insanların paranın geleceğine, ıslahatların olacağına, ekonomik olarak biraz daha iyileşeceklerine, İsrail’in çekileceğine dair umutları var.”